Στην Παλαιομάνινα (1870) εξολοθρεύτηκε η συμμορία του λήσταρχου Ντελή από τον Αετό Ξηρομέρου

       O Σπύρος Ντελής ήταν θρυλικός λήσταρχος από το χωριό Αετός Ξηρομέρου. Σκοτώθηκε σε πολύωρη συμπλοκή σε ηλικία 33 ετών, στις 30 Απριλίου 1870, σε τοποθεσία στη Μάνινα, όταν αυτός και οι σύντροφοί του περικυκλώθηκαν από καταδιωκτικό απόσπασμα. Λέγεται ότι σκότωσε συνολικά 38 άτομα.

Οι κάτοικοι της Ακαρνανίας με ανακούφιση έμαθαν για το θάνατό του αιμοσταγή ληστή Ντελή, ο οποίος διέπραξε τερατώδη κακουργήματα και η εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ (11.5.1870) γράφει: "Απο τοιούτου τέρατος απηλλάγη η Ακαρνανία".

Πώς είδε η εφημερίδα «ΑΛΗΘΕΙΑ» 2.5.1870 τον χαλασμό πού έγινε στη Μάνινα και σκοτώθηκε ο Λήσταρχος Ντελής...

Υπάρχει κοντά στο χωριό, στο δάσος της Μάνινας, το τοπωνύμιο «Η Σπηλιά του Ντελή», για την οποία οι γέροντες του χωριού έλεγαν ότι εκεί σκοτώθηκε ο αιμοβόρος ληστής

Γράφει ο Δημήτρης Στεργίου

Μία ευχάριστη έκπληξη μού επεφύλαξε η ανάγνωση ενός σημαντικού άρθρου των Γιώργου Μπαρμπαρούση και Βαγγέλη Κουτιβή, που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο Katounanews.blogspot στις 20 Μαϊου του 2017 και αναδημοσιεύθηκε και σε άλλους αξιέπαινους για  την ενημερωτική τους προσφορά ιστότοπους της περιοχής μας. Το άρθρο αφορά τον περιβόητολήσταρχο του 19ου αιώνα Ντελή, ο οποίος γεννήθηκε γεννήθηκε στον Αετό Ξηρομέρου,έδρασε  στα δύσβατα και πετρόχτιστα ξηρομερίτικα βουνά και με είχεαπασχολήσει από νωρίς, από τα μαθητικά μου χρόνια στην Παλαιομάνινα.

      Στο χωριό μου, την Παλαιομάνινα, την παραμονή της γιορτής του Λαζάρου όλα σχεδόν τα παιδιά – μαθητές προετοιμαζόμασταν  τα παλαιότερα χρόνια (στη δεκαετία του 1950) για το έθιμο του «Λαζάρου».....

Από τρία ξύλα (συνήθως καδρόνια) ίσου μήκους σχηματίζαμε  ένα ισοσκελές περίπου τρίγωνο. Ύστερα, ένα μεγάλο ξύλο (συνήθως κι αυτό από καδρόνι), στο ύψος περίπου των παιδιών, έτεμνε τη βάση του τριγώνου αυτού. Στη συνέχεια, κρεμούσαμε, δεξιά και αριστερά από τη βάση του τριγώνου, μεγάλα κουδούνια γιδιών και τραγιών (κύπρια), ενώ στολίζαμε  το τρίγωνο με δάφνες, που τις μαζεύαμε από την τοποθεσία «Γκούβα α Ντελί» (στην τοπική διάλεκτο), δηλαδή Σπηλιά όπου έμενε και όπου σκοτώθηκε ο λήσταρχος Ντελής), και αγριολούλουδα. 

 Θυμάμαι ότι ήταν η μοναδική τοποθεσία του χωριού μας, όπου υπήρχαν αυτοφυείς δάφνες. Η τοποθεσία, κοντά στο ξωκλήσι του αγίου Νικολάου, έχει ένα εκπληκτικό ανάγλυφο από λοφίσκους και μέσα σε ένα από αυτούς είναι η «Σπηλιά του Ντελή», ένα απότομο και άγριο βαθούλωμα που προκαλούσε και προκαλεί δέος. Εκεί, πάνω στο χείλος της σπηλιάς και σε επικίνδυνα σημεία υπήρχαν οι δάφνες, από τις οποίες, με κίνδυνο να γκρεμισθούμε στη χαράδρα, κόβαμε για τον «Λάζαρο».

Η περιέργειά μου και η δίψα μου να μάθω γιατί πήρε η τοποθεσία και η σπηλιά αυτή αυτό το όνομα άρχισε από μαθητής του Δημοτικού Σχολείου και κορυφώθηκε στα γυμνασιακά μου χρόνια. Τα καλοκαιρινά απογεύματα συναντούσα στα καφενεία υπερήλικες του χωριού μου και τους ρωτούσα για το τοπωνύμιο αυτό. Άλλος έλεγε ότι πήρε το όνομα από τον ιδοκτήτη της περιοχής, ένα Δελή, ενώ άλλοι, οι περισσότεροι, μού έλεγαν ότι εκεί κρυβόταν και εκεί σκοτώθηκε ο λήσταρχος της περιοχής μας, ο Ντελής. Και οι πληροφορίες μας για το θέμα αυτό σταματούσαν εκεί.

Τώρα, στο άρθρο αυτό διάβασα ότι η δράση του Ντελή άρχισε να αποκτά πανελλήνιο ενδιαφέρον, όταν τον Νοέμβριο του 1865 απήγαγε τρεις Άγγλους περιηγητές και τους απελευθέρωσε αφού πήρε λύτρα. Έκανε δηλαδή ό,τι έκανε και ο λήσταρχος Νταβέλης στην Αττική. Επίσης, διάβασα ότι ο Ντελής σκοτώθηκε, ύστερα από προδοσία από την «απηθώτρα» του, στο δάσος της Μάνινας («Απηθώτρα» λεγόταν αυτός που φύλαγε τα χρήματα και τα πράγματα αξίας του κάθε ληστή και βέβαια, είχε κάθε λόγο να τον προδώσει, αφού έμεναν σε αυτόν και έπαιρνε και την αμοιβή από την επικήρυξη του ληστή). Μαζί του ήταν και άλλοι ληστές από τον Αετό, όπως ο Καρύκης, που σκοτώθηκε την ίδια μέρα και ένα δωδεκάχρονο παιδί που σώθηκε και αργότερα έγινε μοναχός στο Άγιο Όρος. Ο Ντελής είχε διαπράξει συνολικά 38 φόνους.

Η πληροφορία αυτή, ότι δηλαδή ο Ντελής σκοτώθηκε στο δάσος της Μάνινας επιβεβαιώνεται τώρα από την παρούσα ανακοίνωσή μου, ότι δηλαδή στο δάσος της Παλαιομάνινας ή της Μάνινας, κοντά στο χωριό, υπάρχει ομώνυμη σπηλιά και ότι οι γέροντες της του χωριού μου τόνιζαν ότι εκεί σκοτώθηκε ο Ντελής.